Reclamepijpen
door Aad Kleijweg
In de loop van de tweede helft van de 19e en begin van de 20e eeuw werd de kleipijp gebruikt voor reclamedoeleinde. Vooral om reclame te maken voor tabak of tabakverwerkende bedrijven, maar ook andere voorbeelden zijn bekend. In dit artikeltje wil ik een aantal van deze reclamepijpen onder de aandacht brengen. De vroegste uitingen van reclame op pijpen zien we op pijpen van het ovoide model, later zien we ook reclame op andere modellen kleipijpen.
Op afbeelding 1. zien we een reclamepijp van de Firma Tabaksfabriek van der Pas die gevestigd was op de markt 49 in 's Hertogenbosch. Op de linkerzijde van de ketel zien we in een cirkel de tekst VAN DER PAS 's BOSCH en op de rechterzijde TABAKSFABRIEK MARKT en centraal No 2. De hiel is afgebroken, maar van andere vondsten weten we dat het merk M gekroond is geweest, daardoor weten we dat de pijp is gemaakt door de pijpenfabrikant P.J van der Want uit Gouda.
Afbeelding 1.
Op afbeelding 2. zien we een reclamepijp van de Stoom en Tabaksfabriek van Chr. Hermans uit Cuijk aan de Maas. Het is een ovoide model met op de linkerzijde afgebeeld Het Wapen van het land van Kuik. Deze afbeelding vinden we ook terug op papieren zakken waar tabaksbladen in werden verkocht. Rond het wapenschild lezen we de tekst "HET WAPEN VAN HET LAND VAN KUIK" Op de rechterzijde van de ketel zien we een bloeiende tabaksplant met daaromheen de tekst "GROOTHANDEL.TABAK IN BLADEN". Links op de hiel zien we het bijmerk wapen van Gouda en het hielmerk is 54 gekroond. De pijp is te dateren op 1870 - 1900 en is gemaakt door de Goudse pijpenmaker P. van der Want Gzn.
Afbeelding 2.
Op afbeelding 3. zien we een reclamepijp van de Stoomtabaksfabriek Wed. J. van Nelle te Rotterdam. Ook deze pijp heeft een ovoide model en draagt aan de rokerskant de tekst "DE ERVEN DE WED J . VAN NELLE . STOOMTABAKSFABRIEK ROTTERDAM". Pijp draagt op de linkerzijde van de ketel het bijmerk wapen van Gouda en heeft niet goed leesbaar, het hielmerk 54 gekroond gehad en is te dateren 1870 - 1890 en is gemaakt door de Goudse pijpenmaker P. van der Want Gzn.
|
Afbeelding 3.
Dat niet alleen voor tabakverwerkende bedrijven reclamepijpen zijn gemaakt zien we op afbeelding 4. Ook dit is een ovoide model voor de firma Blankenheym & Nolet. Dit was een jenever- en likeurstokerij te Rotterdam. De pijp heeft een ovoide model met op beide zijden van de ketel "BLANKENHEYMS GENEVER IS DE BESTE". Pijp is te dateren op 1890 - 1905 en draagt het hielmerk GN gekroond van de Goudse pijpenmaker Frans Simon Sparnaaij & Zoon
Afbeelding 4.
Op afbeelding 5. zien we een ander model pijp van de Firma Louis Dobbelmann te Rotterdam waarop reclame wordt gemaakt voor het merk tabak ST.GEORGE. Afgebeeld op de pijp zien we Sint George op zijn paard die de draak doodt. Op beide zijden van de hiel staat de tekst "ST.GEORGE". Op de steel staat de tekst van de firma "Louis Dobbelmann Rotterdam". Datering is zo rond 1870 - 1895. Pijp is gemaakt door de Goudse pijpenmaker P. van der Want Gzn.
Afbeelding 5.
Op afbeelding 6. zien we wederom een pijp die gemaakt is voor de Firma Louis Dobbelmann te Rotterdam. In dit geval gaat het om het tabaksmerk De Gekroonde Mooren. Dezelfde afbeelding zien we ook wel terug op blikjes waar tabak in werd verkocht. Pijp heeft het model doetel met verdikkingen op de gietnaat. Afgebeeld zien we op beide zijden twee rokende Mooren met een kroon erboven steunend op een tabakston en daaronder de tekst "DE GEKROONDE MOOREN". Op de steel staat de tekst van de firma "Louis Dobbelmann Rotterdam". Pijp is te dateren zo rond 1860 - 1890 en is gemaakt door de Goudse pijpenmaker P. van der Want Gzn.
Afbeelding 6.
Afbeelding 7. is een pijp gemaakt voor hetzelfde tabaksmerk De Gekroonde Mooren voor de Firma Louis Dobbelmann te Rotterdam. Ook deze pijp heeft het model doetel en heeft dezelfde voorstelling op beide zijden van de pijp als de pijp op afbeelding 6. Ook deze pijp is gemaakt door P. van de Want Gzn
Afbeelding 7.
Op afbeelding 8. zien we een pijp die gemaakt is voor de Firma Van Delden & Co die gevestigd was aan de Prins Hendrikkade 35 te Amsterdam. De pijp heeft het model doetel. Op de linkerzijde van de ketel zien we twee gekruiste pijpen met daaromheen de tekst "VAN DELDEN & CO AMSTERDAM" en op de rechterzijde 35 met daaromheen de tekst "TABAKSFABRIEK P.H. KADE" Pijp is gemaakt in Gouda en te dateren rond 1880 -1910, maar de maker is onbekend.
Afbeelding 8.
Eveneens op de Prins Hendrikkade te Amsterdam, maar dan op nummer 34 is een reclamepijp gemaakt voor de Firma Balma afbeelding 9. Ook dit is een model doetel met op de linkerzijde van de ketel een rozet van tabaksbloem en bladeren met daar omheen de tekst "V. BALMA AMSTERDAM" en op de rechterzijde 34 met daaromheen de tekst TABAKSFABRIEK P.H. KADE. De steel bevat de tekst "Goedewagen Gouda". Pijp is te dateren zo rond 1900 - 1915 en is gemaakt door de Firma P. Goedewaagen & Zoon.
Afbeelding 9.
Op afbeelding 10. zien we een pijp gemaakt voor de Firma S.H. Taconis en Zoon te Heerenveen. De pijp heeft het model Izabé. Afgebeeld op de pijp zien we een rokende Moor steunend op een staand vat Amerikaanse tabak gemerkt SHT, verder een theebus gemerkt No 2 nog meerdere verpakkingen en een palmboom op de achtergrond. Op de rechterzijde van de ketel staat een Medaillon met de tekst: SIMON H.TACONIS & ZOON HEEREVEEN". De pijp is zo rond 1900 te dateren.
Afbeelding 10.
Op afbeelding 11. zien we een reclamepijp gemaakt voor de Stoomtabaksfabriek De Oldehove van H. Taconis gevestigd in de Ipe Brouwersteeg te Leeuwarden. De pijp heeft het model doetel. Op de linkerzijde staat in een medaillon afgebeeld de kerk De Oldehove met daaromheen de tekst "STOOMTABAKSFABRIEK DE OLDEHOVE". De rechterzijde van de ketel is beschadigd, maar daar staat eveneens centraal in een medaillon afgebeeld De Oldehove met daaromheen de tekst "HENDRIK TACONIS LEEUWARDEN" Pijp is te dateren zo rond 1870 -1895 en is gemaakt door de Goudse pijpenmaker Firma P. van der Want Gzn.
Afbeelding 10.
Afbeelding 11 en 12 toont een pijp gemaakt voor de Firma Henkes Jeneverstokerij Delfshaven te Rotterdam. Pijp heeft het model doetel. Zowel links als recht op de ketel staat afgebeeld in een medaillon een jeneverfles met daar omheen de tekst "STORK BRAND GENEVA". Op de steel aan de linkerzijde staat de tekst "J.H.HENKES DISTY" en rechts "HOLLAND" en ook is er nog een etiket met de tekst "GOEDEWAAGEN'S PIJP, HENKES Stork Brand Geneva" en onder het etiket rondom in de steel "Goedewaagen Gouda". Op de plaats van de hiel draagt de pijp het ketelmerk IWI. De pijp is te dateren 1920 - 1925 en is gemaakt door de firma P. Goedewaagen & Zoon te Gouda.
Afbeelding 11.
Afbeelding 12.
De pijp op afbeelding 13. is dezelfde als op 11 en 12 maar is in een rode klei uitgevoerd.
Afbeelding 13.
Op afbeelding 14 zien we een model shagpijp die gemaakt is voor een tabakshandel uit Den Haag van G.W. van der Boor Schoolstraat 4 te Den Haag. Dit pijpje werd kado gedaan bij tabak "DE RIJZENDE HOOP" wat een vervalsing was van de gelijknamige tabak van de Firma van Nelle uit Rotterdam. Afgebeeld op de linkerzijde van de ketel zien we de goddelijke deugd De Hoop, zittend op de wolken met op haar rechterhand de duif en steunend met haar linkerhand op een anker. De tekst luidt "DE RIJZENDE HOOP". Op de rechterzijde van de ketel zien we producten van de Firma zoals een tabakston, theebus, karotten en andere verpakkingen. Op de ontbrekende steel heeft links de tekst gestaan "G.W. VAN DER BOOR" en rechts "SCHOOLSTRAAT No 4 'S HAGE"
Afbeelding 14.
Op afbeelding 15, 16 zien we een pijp van de Leidse Stoom Tabak en Sigarenfabriek DE HERDER. De firma is van A.H.J. Wijtenburg en is gevestigd Nieuwe Rijn 89 te Leiden. Deze firma had ook een Tabakswinkel te Gouda met de naam De Herder. Pijp heeft het model doetel en is onversierd. Alleen de steel draagt de tekst "DE HERDER" rechts en links "Fa WYTENBURG". Pijp is te dateren zo in het eerste kwart van de 20e eeuw en is gemaakt in Gouda.
Afbeelding 15.
Afbeelding 16.
Op afbeelding 17. zien we een sigarettenpijpje van de Firma Goedewaagen uit Gouda. Het is van rode klei gemaakt. Op de ketel zien we een vliegende Zwaluw afgebeeld. De tekst die nog gedeeltelijk aanwezig is op de steel was SWALLOW CIGARETTES.
Afbeelding 17.
Op afbeelding 18. zien we een reclamepijpje van het Cafe het Molentje gevestigd in Amsterdam aan de Singel 278. Pijpje is zo rond 1900 te dateren
Afbeelding 18.
Andere artikeltjes van mij waar Reclamepijpen in zijn beschreven zijn: