17e eeuwse stortvondst op de Kortendijk in Gorinchem

door Aad Kleijweg

Het materiaal dat we hier presenteren, is afkomstig uit een stortplaats die op 7 december 1985 is ontdekt aan de westkant van de Kortendijk in Gorinchem. Op een halve meter onder het oppervlak zijn de fragmenten gevonden, samen met resten van pijpen. De stortplaats bevatte maar liefst 205 complete pijpenkoppen en nog eens vier keer zoveel fragmenten. Deze pijpenkoppen kunnen in twee categorieën worden verdeeld. De eerste categorie heeft een hielmerk, een rondom lopende groef aan de rand van de kom en is voorzien van een glazuurlaag. De tweede categorie mist een hielmerk, heeft slechts aan de voorkant een groef en is niet geglazuurd. Opvallend is dat er in deze stortplaats ook pijpjes zijn gevonden waarop tijdens het bakproces loodglazuur is gedruppeld. Op basis van de kenmerken van het materiaal kunnen we stellen dat deze pijpen dateren uit de laatste kwart van de zeventiende eeuw.

In het boek Tabakspijpennijverheid in Gorinchem wordt op pagina 76 en 77 een vergelijkbare stortvondst beschreven. Deze vondst is ook gedaan aan de westzijde van de Kortendijk, zij het in januari 1986. Deze stort wordt voorlopig aan Marcus Claesz toegeschreven. Het gaat mogelijk om een late productie van hem, aangezien deze volgens archiefonderzoek op zijn grond is gevonden. Van Marcus Claesz is bekend hij het merk MC gebruikte, maar dit merk is in deze stort niet aangetroffen. Wel is daar een gekroonde adelaar gevonden, hetzelfde merk als in de hierboven beschreven vondst. Hieruit blijkt dat beide stortvondsten, aan de westzijde van de Kortendijk, waarschijnlijk van dezelfde maker afkomstig zijn. Of deze maker Marcus Claesz was, is echter niet zeker. Het zou een later product van hem kunnen zijn; anders is het van een andere pijpenmaker

Pijpenkopje waar loodglazuur op gedropen is

Ketel heeft door de loodglazuur vastgebakken gezeten aan een andere ketel

Beschrijvingssystematiek

Beschrijvingssystematiek

Beschrijvingssystematiek

Beschrijvingssystematiek

Beschrijvingssystematiek

De eenvoudige radering die op de stelen werd toegepast bij de gemerkte pijpen

Summary:

The material presented here originates from a dump find made on December 7, 1985, on the western side of Kortendijk in Gorinchem. The fragments were found half a meter below the surface, together with parts of pipe bowls. The dump find contained 205 complete heads and four times as many fragments. The pipe heads can be divided into two types. The first type has a heel mark, a ring around the bowl rim, and is glazed; the second type has no heel mark, partial scoring on the front, and is unglazed. In this dump find, there were also pipes on which lead glaze had dripped during the firing process. The material can be dated to the third quarter of the 17th century.

LITERATUUR:

[1] PKN Nr. 39, 10e jaargang. Jacqueline Terlouw Blz. 50

[2] Tabaksnijverheid in Gorinchem. door J. van der Meulen, J.P. Brinkerink en P. von Hout Bladzijde 76 en 77 Afbeeldingen 1,2,3,4,5.