Reclamepijp van N.G.T. Mentink te Arnhem
door Aad Kleijweg
De aanleiding om dit artikeltje te schrijven is een pijpensteel die is gevonden in de polder Achterwillens bij Gouda. Op deze pijpensteel staat onvolledig op de linkerzijde de tekst N.G.T. MENTINK TE A en op de rechterzijde TABAKSPLANT. In de polder Achterwillens is veel pijpmateriaal gevonden wat in het verleden door de Goudse pijpenmakers is gestort.
In de 19e eeuw zijn er veel pijpen gemaakt waarop de pijpenmakers als reclame hun naam vermeldden. Zo kennen we pijpen met op de stelen de namen ARIE GLAS, A. van RIJST, JAN PRINCE & Cie enz, met aan de andere zijde de vermelding IN GOUDA of de vermelding van het type pijp KORTE IZABE.
Ook werden pijpen gemaakt in opdracht om reclame mee te maken. De desbetreffende steel waar we in dit artikeltje dieper op willen ingaan is ook afkomstig van het pijp type Izabé. De versiering is met schelpjes op de steel waarin uitsparingen zijn gemaakt om de tekst te plaatsen. Op deze steel is de tekst niet compleet maar wel te herleiden en luidt als volgt. Links staat N.G.T MENTINK TE ARNHEM en rechts DE TABAKSPLANT.
In de polder Achterwillens bij Gouda is ook een pijpenkop van het type Izabé gevonden met stippelversiering met op de achterzijde van de ketel in een medaillon een tabaksplant afgebeeld. De pijp heeft op de steel, dat is net te zien, een schelpjes- versiering net zoals de steel heeft. Deze pijp draagt het hielmerk LB en is gemaakt door de pijpenmaker P.J. van der Want Azn welke van 1849 tot in 1885 actief was. Een pijp met de voorstelling van een tabaksplant met op de steel de tekst DE TABAKSPLANT en op de andere zijde de naam N.G.T. Mentink te Arnhem is bij mij niet bekend, maar het is aannemelijk dat deze steel en kop aan zo'n zelfde pijp hebben toebehoord.
WIE WAS N.G.T. MENTINK ?
Op internet gezocht, maar kon niets terug vinden van N.G.T. Mentink en Tabaksplant, maar gelukkig door een collegaverzamelaar/onderzoeker heb ik aardig wat informatie verkregen over deze persoon.
De eerste vermelding van N.G.T. Mentink zien wij in het Algemeen Handelsblad van 17-09-1856 dat hij in ondertrouw is gegaan met A.E.J. Roeloffzen in Wijk bij Duurstede. Waarschijnlijk op dat moment de woonplaats van zijn toekomstige vrouw.
De volgende vermelding is uit de Arnhemsche Courant 22-05-1865. Reclame van zijn Winkel De Tabaksplant in de Bovenbeekstraat 87 Wijk E. in Arnhem, waarin hij zijn ontvangen Portugese sigaren uit de vrije handel aanprijst.
De volgende vermelding komt uit de Arnhemsche Courant 05-12-1866. Ook hier is het reclame van zijn winkel De Tabaksplant in de Bovenbeekstraat 87 Wijk E. te Arnhem. Ook hier prijst hij sigaren aan die bijzonder geschikt zijn om bij het St. Nikolaasfeest aan iemand te schenken. Ook maakt hij reclame voor vanillemelk en poeder-chocolade en verschillende theesoorten uit de eerste handelshuizen.
De volgende vermelding is uit de Zutphensche Courant van 16 januari 1869. Een bericht van de burgelijke stand te Zutpen dat N.G.T. Mentink op 13 januari 1869 is overleden op de leeftijd van 46 jaar.
Ook in de Arnhemsche Courant van 18-01-1869 werd zijn overlijden vermeld door zijn echtgenote Wed. A.E.J Roeloffzen dat haar man NICOLAAS GERHARDUS THEODORUS MENTINK is overleden op 45 jarige leeftijd te Zutphen op 13-01-1969. In de twee vermeldingen zit een verschil van overleden op 45 en 46 jarige leeftijd. Waar de drukfout zit is een vraagteken, maar zeker is dat N.G.T. Mentink veel te jong is gestorven.
In de rouwadvertentie van de weduwe van A.E.J. Roeloffzen staat vermeld dat de affaire op dezelfde voet zal voortgaan, oftewel de zaken zullen doorgaan. Echter in de Arnhemsche Courant van 03-05-1869 staat vermeld dat de zaak overgedaan wordt aan de Heer L.J. Hoelen. In dezelfde advertentie vermeldt L.J. Hoelen dat de tabaksfabriek en kantoor blijven gevestigd in de Broerenstraat 177 in Arnhem, waaruit we kunnen herleiden dat N.G.T. Mentink naast de winkel ook een Tabaksfabriek en Kantoor had.
De huisnummers zijn ergens na 1877 gewijzigd en werd Broerestraat 117 veranderd in Broerestraat 3. Het Is een oud monumentaal pand met opgaand muurwerk van tufsteen uit de 12e eeuw. De zijgevels hadden trapgevels. Ondanks dat het een monumentaal pand was is het in 1954 gesloopt.
Op de foto hierboven uit ongeveer 1900 is te zien bij de pijl waar N.G.T Mentink en later L.J. Hoelen met hun Tabaksfabriek en Kantoor waren gevestigd in de Broerenstraat 177 later no 3. Over L.J. Hoelen valt nog wel meer te vertellen, maar dit valt buiten de context van dit artikeltje.
In een Fabriekscatalogus van P. van der Want Gzn uit ± 1910 Blz. 13 No 344, 1e Serie Izabe of Platpunten zien we een pijp met exact dezelfde voorstelling.
De pijp heeft op de achterzijde exact dezelfde voorstelling als de pijp van P.J. van der Want Azn. Ook hier zien we op de ketel stippelrijen met op de achterzijde van de ketel in een medaillon een tabaksplant. Echter het verschil is dat hier de tekst DE TABAKSPLANT staat. Het is verleidelijk deze pijp aan dezelfde opdrachtgever toe te schrijven, zeker omdat de voorstelling hetzelfde is en de tekst gelijk is aan de naam van de winkel in de Bovenbeekstraat 78 in Arnhem. Het zou dus kunnen dat de pijp als reclamepijp gediend heeft voor N.G.T. Mentink of later L.J. Hoelen en nog later in het assortiment is gebleven omdat de afbeelding en de tekst DE TABAKSPLANT wel passen bij een rookpijp.
CONCLUSIE: N.G.T. Mentink was Nicolaas Gerhardus Theodorus Mentink die mogelijk Nico of Klaas als roepnaam gebruikte. Hij was getrouwd in 1856 met A.E.J. Roeloffzen uit Wijk bij Duurstede. Hij had in Arnhem een winkel met de naam De Tabaksplant in de Bovenbeekstraat 87 wijk E in Arnhem en hij had een Tabaksfabriek en kantoor in de Broerenstraat 177 in Arnhem. Nico of Klaas Mentink is overleden in 1869 en is 45 of 46 jaar oud geworden. Na zijn overlijden in 1869 gaat zijn bedrijf over naar L.J. Hoelen die toen al in Arnhem actief was in dezelfde branche. De steel (Reclamepijp) zal zo ongeveer tussen 1856 - 1869 zijn gemaakt.
Met dank aan Fred Tijmstra voor de aangeleverde informatie.