Overlijdenspijp: Anna van Hannover

door Aad Kleijweg

Uit het boek De Tabakspijp als Oranje Propaganda kennen we een bijzondere pijp die gemaakt is naar aanleiding van het overlijden van Stadhouder Willem IV. Wij zien op deze pijp twee sokkels met daarop twee doodsengeltjes steunend op een zeis en de één houdt een schedel omhoog en de ander een zandloper, beide attributen die de dood symboliseren. Op de sokkels zien we het portret van de stadhouder en een doodshoofd met twee schenkels. De tekst op deze pijp luidde "W:C:H: FRISO PRINS V: ORANI GESTOR: OCT: 22 INT JAAR 1751" en de tekst op de steelovergang luidt "MEMENTO MORI". Deze pijp droeg het hielmerk D gekroond en was uitgebracht door Jan van Leeuwen pijpenmaker te Gouda.

De pijp hier afgebeeld is mogelijk nog zeldzamer want de pijp heeft precies dezelfde voorstellingen, echter de tekst in het bovenlint luidt anders. Helaas is hij niet in zijn geheel te lezen, maar wat wel leesbaar is, zij het lastig, luidt als "OP ? DOOT VAN ANNA PRINCES VAN ORANIE GEST: IAN" de rest van de tekst is niet goed leesbaar. Zeer waarschijnlijk is deze pijp gemaakt naar aanleiding van het overlijden van Anna van Hannover de weduwe van Stadhouder Willem IV. Zij is gestorven op 12 januari 1759 en is op 23 februari 1759 te Delft begraven. De tekst op de steelovergang luidt "MEMENTO MORI". Het hielmerk is 9 gekroond. De pijp is uitgebracht door de weduwe van pijpenmaker Klaas Jansz Verby, die het merk 9 gekroond vanaf het overlijden van haar man in 1751 tot 1760 in haar bezit had. Mogelijk is de pijp uit dezelfde mal gemaakt als de pijp hierboven beschreven, maar is de tekst in het bovenlint aangepast.

Beschrijvingssystematiek

1a. Collectie: Brigitte Warnaar
1b. Reeuwijk
2a. Ovoide
2b. Twee doodsengeltjes steunend op een zeis zittend op een sokkel. De één houdt een schedel omhoog en de andere een zandloper. Op de sokkels zien we het portret van de Stadhouder en op de andere een doodshoofd. Tekst boven: OP ? DOOT VAN ANNA PRINCES VAN ORANIE GEST: IAN Tekst onder: MEMENTO MORI

2c. Wapen van gouda/-
2d. 9 gekroond
2e. Ongeglaasd
2f. Gebotterd
2g. Radering rondom de ketelrand
2h. -
3a. - 
3b. -
3c. -
4. 1759
5. Gouda
6. Weduwe van Klaas Jansz Verby 
7. [1. Blz.39 Afb. 35]

Literatuur :

[1] Duco, D.H., (1992). De tabakspijp als Oranje propaganda Leiden. Pag. 39

Fotografie: Brigitte Warnaar