Een bom

door Aad Kleijweg

Reeds eerder schreef ik artikeltjes over een verzameling gietpijpen met transferplaatjes met als onderwerp Mobilisatie 1914.

In het  eerste artikel " Gered van de vuilcontainer " beschrijf ik hoe deze verzameling in mijn bezit is gekomen. Bij het tweede artikel ontdekte ik op Marktplaats een prentbriefkaart uit de eerste wereldoorlog met een voorstelling die als voorbeeld heeft gediend voor de transferplaatjes die op de pijpen zijn aangebracht. Het bleek een voorstelling met een grappig rijmpje te zijn met een soldaat die zijn geweer richt op een vlieger in de veronderstelling dat het een vliegmachine is. Dit resulteerde tot het artikeltje " DE VLIEGMACHINE". Met de informatie dat de voorstellingen op de pijpen mogelijk van prentbriefkaarten afkomstig zijn ben ik weer verder gaan speuren op het internet. Bij toeval kwam ik later bij de Stichting DBNL een artikel tegen "Het monster van de oorlog" (Ons Erfdeel Jrg. 48). In dit artikel kwam ik een afbeelding tegen van een prentbriefkaart met eveneens een grappig rijmpje. Op die kaart zien we twee huzaren in een gezellig onderonsje met twee jonge vrouwen. Dit heeft geleid tot het derde artikel met de titel  "EEN VROOLIJK VIERTAL". Op dat moment is er nog maar één voorstelling waar ik de bron nog niet van had gevonden, van de soldaat die een bloempot op zijn hooft krijgt, inmiddels weer een paar jaar later trof ik bij toeval wederom op Marktplaats een prentbriefkaart te koop staan met de titel EEN BOM en het was de ontbrekende voorstelling waar ik naar op zoek was. Blij verrast gelijk de verkoper benaderd of ik alleen die kaart kon overnemen want hij had een serie te koop staan en hij ging hiermee akkoord. Het is mij dus gelukt, ondanks meerdere oproepen naar andere verzamelaars,  de drie bronnen zelf terug te vinden die als voorbeeld hebben gediend voor de transferplaatjes die op de gietpijpen staan afgebeeld.

Het rijmpje op deze kaart gaat als volgt:

EEN BOM

Toen Janus zat te maffen,
Zoo heel op zijn gemak,
Een bloempot, om hem te straffen,
Juist op zijn kanus brak

De pijpen in mijn verzameling waarop afgebeeld de maffende Janus die een bloempot op zijn kanus krijgt bestaat uit vijf verschillende modellen. Mogelijk zijn er ook nog andere modellen gemaakt. De afbeeldingen op de pijpen zijn deels beschadigd of soms alleen in blauw weergegeven.

De vijf modellen gietpijp met de voorstelling van de Soldaat die bloempot op zijn hoofd krijgt

Wie staat er op de prentbriefkaarten afgebeeld.

Door het speurwerk op internet naar de prentbriefkaarten die als voorbeeld gediend hadden voor de afbeeldingen op de pijpen ontdekte ik dat voornamelijk één persoon model heeft gestaan, namelijk Isodoor Zwaaf. Isodoor Zwaaf was een populaire revue-acteur die zijn loopbaan in 1894 begon. Hij staat afgebeeld op de prentbriefkaart "De vliegmachine" en waarschijnlijk is hij één van de huzaren op de prentbriefkaart "EEN VROOLIJK VIERTAL" En zeer waarschijnlijk is hij ook de soldaat die hier de bloempot op zijn kop krijgt. Isodoor Zwaaf viert zijn 25 jarig jubileum op 27 mei 1919 in de Amsterdamse Flora. (bron: Geheugen van Nederland) Op internet, zo ook bij GVNL zijn meerdere van dit soort grappige prentbriefkaarten met rijmpjes terug te vinden waar vaak Isodoor Zwaaf met anderen op staan afgebeeld.

De kaart heeft gelopen en was verstuurd door J.G. van Vliet uit Nieuw Lekkerland naar Landwacht Korperaal A.W. Stam die tijdens de moblisatie 1914 in het Gorinchems Arsenaal was gelegen. Hij maakte deel uit van het 30e Battaljon 2e Compagnie 2e Sectie

Hieronder nog even de drie voorstellingen op de gietpijpen op een rij met ernaast de prentbriefkaart die als voorbeeld heeft gediend voor de afbeelding.

DE VLIEGMACHINE

EEN VROOLIJK VIERTAL

EEN BOM

De link naar de drie voorafgaande artikelen staan hieronder, mocht u  het complete verhaal willen lezen.

Gered van de vuilcontainer
De vliegmachine
Een Vroolijk viertal