17e eeuwse stortvondst op de Kortendijk in Gorinchem
door Aad Kleijweg
Het materiaal hier afgebeeld is van een stortvondst die gedaan is op 7 december 1985 aan de westzijde van de Kortendijk in Gorinchem. De fragmenten zijn een halve meter onder de oppervlakte gevonden tezamen met fragmenten van pijpenpotten. De stort bevatte 205 hele koppen en het viervoudige aan fragmenten. De pijpenkoppen zijn in twee typen te verdelen. Het eerste type heeft een hielmerk, radering rondom de ketelrand en zijn geglaasd en het tweede type heeft geen hielmerk, gedeeltelijke radering aan de voorzijde en zijn niet geglaasd. In deze stortvondst bevonden zich ook pijpjes waar tijdens het bakproces loodglazuur op gedropen is. Het materiaal is te dateren in het derde kwart van de 17e eeuw.
| Type 1. | |
| Gehele radering rond de ketelrand, Hielmerk, geglaasd en radering rondom de steel | |
| Hielmerk: Adelaar | 19 exemplaren |
| Hielmerk: Roos | 10 exemplaren |
| Hielmerk: Vogel | 1 exemplaar |
| Type 2. | |
| Gedeeltelijke radering aan de voorzijde van de ketelrand | |
| Hielmerk: Geen | 175 exemplaren |
In het boek Tabakspijpennijverheid in Gorinchem staat op blz. 76 en 77 een stortvondst beschreven die sterke overeenkomst vertoond. Deze vondst is eveneens gedaan aan de westzijde van de Kortendijk in januari 1986. Deze stort wordt onder voorbehoud toegeschreven als een late productie van Marcus Claesz omdat het volgens archiefonderzoek op zijn grond is gevonden. Van Marcus Claesz is bekend dat hij het merk MC gebruikte en die zijn in deze stort niet aangetroffen. Het enige merk wat in deze stort is aangetroffen, is de gekroonde Adelaar dat overeenkomt met het merk van de pijpenstort vondst die hierboven beschreven staat. Het lijkt er dus sterk op dat deze twee stortvondsten die aan de westzijde van de Kortendijk zijn gedaan van dezelfde maker afkomstig zijn. Of die pijpenmaker Marcus Claesz is geweest valt te betwijfelen.
Pijpenkopje waar loodglazuur op gedropen is
Ketel heeft door de loodglazuur vastgebakken gezeten aan een andere ketel
|
1a. Collectie: Aad Kleijweg 1b. Kortendijk Gorinchem 2a. Dubbelconisch 2b. - 2c. -/- 2d. Roos achtpuntig 2e. Geglaasd 2f. Gebotterd 2g. Radering rondom ketelopening 2h. - 3a. - 3b. - 3c. - 4. 1650 - 1675 5. Gorinchem 6. Marcus Claesz ? 7. [ 1. Blz. 50, Afb. 1 en 1b ] |
|
1a. Collectie: Aad Kleijweg 1b. Kortendijk Gorinchem 2a. Dubbelconisch 2b. - 2c. -/- 2d. Roos achtpuntig ? 2e. Geglaasd 2f. Gebotterd 2g. Radering rondom ketelopening 2h. - 3a. - 3b. - 4. 1650 - 1675 5. Gorinchem 6. Marcus Claesz ? 7. [ 1. Blz. 50, Afb. 1 en 1b ] |
|
1a. Collectie: Aad Kleijweg 1b. Kortendijk Gorinchem 2a. Dubbelconisch 2b. - 2c. -/- 2d. Adelaar gekroond 2e. Geglaasd 2f. Gebotterd 2g. Radering rondom ketelopening 2h. - 3a. - 3b. - 3c. - 4. 1650 - 1675 5. Gorinchem 6. Marcus Claesz ? 7. [ 1. Blz. 50, Afb. 1 en 1a ] [ 2. Blz. 76 en 77, Afb. 2 ]
|
|
1a. Collectie: Aad Kleijweg 1b. Kortendijk Gorinchem 2a. Dubbelconisch 2b. - 2c. -/- 2d. Adelaar gekroond 2e. Geglaasd 2f. Gebotterd 2g. Radering rondom ketelopening 2h. - 3a. - 3b. - 3c. - 4. 1650 - 1675 5. Gorinchem 6. Marcus Claesz ? 7. [ 1. Blz. 50, Afb. 1 en 1a ] [ 2. Blz. 76 en 77, Afb. 2 ] |
|
1a. Collectie: Aad Kleijweg 1b. Kortendijk Gorinchem 2a. Dubbelconisch 2b. - 2c. -/- 2d. Vogel 2e. Geglaasd 2f. Gebotterd 2g. Radering rondom ketelopening 2h. - 3a. - 3b. - 3c. - 4. 1650 - 1675 5. Gorinchem 6. Marcus Claesz ? 7. [ 1. Blz. 50, Afb. 1 en 1c ] |
|
1a. Collectie: Aad Kleijweg 1b. Kortendijk Gorinchem 2a. Dubbelconisch 2b. - 2c. -/- 2d. - 2e. Niet Geglaasd 2f. Gebotterd 2g. Radering voorzijde ketelopening 2h. Loodglazuur op de ketel gedropen 3a. - 3b. - 3c. - 4. 1650 - 1675 5. Gorinchem 6. Marcus Claesz ? 7. [ 1. Blz. 50, Afb. 2 ] |
|
1a. Collectie: Aad Kleijweg 1b. Kortendijk Gorinchem 2a. Dubbelconisch 2b. - 2c. -/- 2d. - 2e. Niet Geglaasd 2f. Gebotterd 2g. Radering voorzijde ketelopening 2h. - 3a. - 3b. - 3c. - 4. 1650 - 1675 5. Gorinchem 6. Marus Claesz ? 7. [1. Blz 50 Afb. 2][2. Blz. 76 en 77 Afb. 1 en 3] |
De eenvoudige radering die op de stelen werd toegepast bij de gemerkte pijpen
LITERATUUR:
[1] PKN Nr. 39, 10e jaargang. Jacqueline Terlouw Blz. 50
[2] Tabaksnijverheid in Gorinchem. door J. van der Meulen, J.P. Brinkerink en P. von Hout Bladzijde 76 en 77 Afbeeldingen 1,2,3,4,5.