De oude Watertoren van Rotterdam

door Aad Kleijweg

In de Facebook Groep Kleipijpen zag ik een pijpenkop met een zeer interessante voorstelling die ik in dit artikeltje onder de aandacht wil brengen. Afgebeeld staat op de linkerzijde van de ketel de Rotterdamse watertoren. Goudse pijpenmakers in het tweede deel van de 19e eeuw brachten vaak pijpen uit over spraakmakende gebeurtenissen in die periode, een voorbeeld daarvan is de pijp over de aanleg van de Waterwegen bij Rotterdam en Amsterdam. Zo zal het bouwen van deze watertoren in 1871 - 1873, één van de eerste en grootste in Nederland met een inhoud van één miljoen liter water, en de aanleg van het bijbehorend ijzeren waterleidingnet, een goede reden geweest zijn voor de Goudse pijpenmakers om deze gebeurtenis afgebeeld op een pijp uit te brengen.

 
De Rotterdamse watertoren

Beschrijving van de pijp.

Het is een model doetel met op de linkerzijde van de ketel afgebeeld de Rotterdamse watertoren met een rokende schoorsteen en daar naast het ketelhuis. Op de rechterzijde van de ketel zien we afgebeeld een rijtje geveltjes met daarvoor een drietal mensen bij een stromende waterkraan en een persoon die wegloopt met twee gevulde emmertjes gedragen met een juk. De steel heeft een versiering van schelpjes met op beide zijden een tekststuk gedeeltelijk aanwezig omgeven met parels waarin de tekst WATERTOREN en WATERLEIDING heeft gestaan.

De Roterdamse watertoren

De Rotterdamse waterleiding

DE GESCHIEDENIS

In een groot deel van de 19e eeuw werd in Nederland het water uit sloten en grachten gehaald, zo ook in de grote steden zoals Rotterdam waar de grachten ook als open riool en het dumpen van afval werden gebruikt, wat resulteerde in uitbraken van ziekten zoals o.a. cholera. Er zijn in de 19e eeuw verschillende cholera epidemieën geweest en een Britse arts John Snow kwam er in 1854 achter dat dit alles te maken had met het vervuilde water. Een uitdrukking "Krijg de klere" stamt nog uit die tijd. Er werden speciale Cholera ziekenhuizen ingericht om verdere verspreidingen te voorkomen. Er moest dus wel iets gebeuren met het water wat de bevolking nodig had voor het gebruik. In Rotterdam, na voorafgaande goedgekeurde plannen in 1869 hoe dit op te lossen, werd in 1870 op de Honigerdijk, ver buiten de toemalige stadsgrenzen, begonnen met de bouw van het waterleidingbedrijf. De Honigerdijk was voldoende stroomopwaards om zuiverder Maaswater in te voeren. In 1871 - 1873 werd de Watertoren gebouwd. Het was de eerste Watertoren die in Nederland werd gebouwd. De Watertoren is één van de grootste in Nederland met een hoogte van 48 meter. De reservoirs konden één miljoen liter water bevatten. Hij is ontworpen door archtect C.B. van der Tak. De Watertoren is gebouwd in een mengeling van neoromaanse, neorenaissancistische en Oosterse stijlvormen. Er werd een zuiveringsinstallatie, twee grote bezinkbassins, filterbakken, ketelhuis, pompgebouw en de directeurswoning aangelegd en er werd een netwerk van ijzeren buizen gerealiseerd en in 1874 werd de Rotterdamse Drinkwaterleideng DWL opgericht en men kon met de waterlevering beginnen.

Ontwerp tekening van de Watertoren Rotterdam uit 1871

Ruim een eeuw later In 1977 vertrekt het waterleidingbedrijf naar een andere locatie bij de Brienenoordbrug en krijgt het bedrijfterrein een andere bestemming. In 1981 is de Watertoren met bijgebouwen erkend als Rijksmonument. Openbare werken Rotterdam renoveerde het gebouw en verving in 1986 de waterreservoirs voor kantoorruimte. Tegenwoordig is er een restaurant in gevestigd met de naam De Watertoren.

Leuk om te zien is dat op 1 october 1949 een Westraven jubileumtegel is uitgebracht om het 75-jarig bestaan van de Rotterdamse Watertoren te herdenken.

Westraven jubileumtegel

 Beschrijvingssystematiek

1a. Tim de Vries
1b. Rotterdam
2a. Doetel
2b. Rotterdamse watertoren / Wat geveltjes, drie personen bij een stromende kraan en een persoon met juk en twee emmertjes
2c. -/-
2d. -
2e. Ongeglaasd
2f. Gebotterd
2g. Geen radering bij de ketelrand
2h. -
3a. Tekst: WATERTOREN / WATERLEIDING
3b. -
3c. -
4. 1874 >>
5. Gouda
6. -
7. -

Fotografie van de pijp: Dik de Vries
Met dank aan Tim en Dik de Vries