Kwart Gulden afdrukken op Grospenning
door Aad Kleijweg.
Grospenningen of betaalpenningen werden gebruikt voor het berekenen van het loon van pijpenmakers personeel. Voor nadere uitleg lees Grospenningen of betaalpenningen. Grospenningen worden op een enkele uitzondering na vooral gevonden in steden waar pijpenmakers actief waren. Vooral in de 18e eeuw werden munten gebruikt om op kleischijfjes (grospenningen) af te drukken. Men deed dit door een bolletje pijpaarde tussen twee munten te persen tot een paar millimeter dikte en wat uitpuilde rond de munten weg te snijden. Zo verkreeg men dus een grospenning met het uiterlijk van een munt. Vaak gebruikte men hiervoor Duiten, wat in die tijd een veel voorkomend kleingeld was. Ook zijn er grospeningen bekend waar een Rechenpfennig op staat afgedrukt. Eerder beschreven is er ook een grospenning gevonden met als afdruk een VOC duit uit 1730 met aan de andere kant een Duitse 6 Pfennig munt.
In dit artikeltje wil ik een bijzonder mooie grospenning onder de aandacht brengen die in Gouda is gevonden, waarvoor 1/4 Zilveren Gulden muntstukken zijn gebruikt. De munt was uit 1759, dus de datering van de grospenning zal zo ongeveer tussen 1760 - 1800 liggen. Opvallend is te zien dat zowel voor de voor- als achterzijde een zelfde 1/4 gulden munt is gebruikt. Vaak hebben grospenningen twee afdrukken van verschillende munten, zoals bijvoorbeeld twee duitafdrukken uit verschillende provincies.
Grospenning met afdruk van 1/4 Gulden uit 1759
Hoewel de afdrukken van de munten op het kleischijfje (grospenning) in spiegelbeeld zijn weergegeven kunnen we de afbeeldingen spiegelen (Horizotal Flip) om een beeld te krijgen hoe de munten er in werkelijkheid uit zagen die voor de afdruk zijn gebruikt.
De grospenning gespiegeld
Vergelijkbare 1/4 zilveren gulden munt
Door de grospenning dus te spiegelen is het makkelijker de munten te achterhalen die voor de afdrukken op het kleischijfje zijn gebruikt. In dit geval dus een zilveren 1/4 Gulden zowel op de voor als achterzijde zijn beide kanten van zo'n munt afgedrukt.
Afgebeeld zien we het Generaliteitswapen de staande Leeuw met zwaard en pijlenbundel met de datum 1759 en aan de keerzijde de Hollandse maagd met speer en vrijheidshoed en leunend op de bijbel op het altaar.
De afgekorte tekst rond het generaliteitswapen is MO:ARG:ORD:FÆD:BLG:HOLL wat voluit MONETA ARGENTEA ORDINUM FÆDERATARUM BELGICARUMEN HOLLANDIA betekent. Vertalen we het latijns dan krijgen we de tekst MUNT ZILVER BESTELLING VERENIGDE LANDEN BELGIË HOLLAND. De latijnse tekst rond de Hollandse maagd is HAC:NITIMVR:HANC:TVEMVR wat in het Nederlands OP DEZE STEUNEN WIJ, DIE BESCHERMEN WIJ betekent.
Omdat er op de grospenning geen merkteken van de pijpenmaker is vermeld is deze niet bij naam te achterhalen.
Eerdere publicaties over grospenningen zijn:
Grospenningen of betaalpeningen
Duitafdrukken op grospenningen
Een grospenning met een Duitse kant
Rechenpfennig afgebeeld op Goudse grospenningen
Met dank aan Freek Mayenburg voor het ter beschikking stellen van de afbeeldingen van deze grospenning uit zijn verzameling. Goudsekleipijpen.nl